Әстерхан өлкәсенең татар гаҗитәсе

Идел

__________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

 

В истории каждого народа, каждой страны, каждого города, бывают знаменательные события, имеющие мировое значение. Подобное событие произойдет и в жизни нашего города - 30 августа 2005 года Казань будет отмечать свое 1000 - летие.                                                                      Глава администрации г. Казани Камиль Исхаков

Рассказ о Казани мы начинаем с сердца Казани –Кремля.                                                                   Как  много о  тебе  писали поэты  близких и  далеких стран.

В  народе  гордо  величали дәртле Казан,  нурлы Казан.

Над  башнями  ночной  туман… Вдоль  стен  иду я не  спеша.

Вот  Кремль, по-местному  Керман. Он - города  старинного  душа.                                                                                        

История Казанского Кремля тесно связана с особыми политическими, культурными, социальными и экономическими условиями развития государственности у татарского народа.
Догородской этап. Территория современного Кремлевского холма, судя по данным археологии, была обитаема еще в первобытную эпоху. Здесь открыты следы поселений эпохи мезолита (VI - V вв. до н.э.), раннего железа (VII - VI вв. до н.э. - ананьинская культура), раннего средневековья (IV - V вв. н.э. - азелинская культура). 
Казань - булгарский город (XI - первая половина XIII вв.). Торговое поселение на современном Кремлевском холме возникает на рубеже Х - XI вв. В ХII веке возводится каменная крепость,  развивается  форпост на северной границе Волжской Булгарии, выполняя военную, торговую  функцию.
Каменная крепость Казан становится центром Казанского княжества с XIII и первой половины XV вв. До первой половины XIV в. город развивался как форпост на северной границе Булгарии, столицей мусульманского Булгарского княжества (функции: административная, военная, торговая).

Казань  возникла  неспроста, вставала из руин,

Ведь через  эти вот места шел путь «из франков в Чин».
С 1438 - 1552 гг. крепость Казан - центр Казанского ханства. В середине XV века Казанское ханство становится самостоятельным государством под управлением династии золотоордынских ханов. К XVI веку Казань обретает вид мощной деревянно-каменной крепости с каменной цитаделью (Ханским двором), отделенной рвом Тазик (функции: административная, военная, культовая, торговая).
Уже с 1552-1708 гг.  Кремль становится  центром  Казанского наместничества Царства Казанского, а с 1552 г. Казань развивается как христианская столица Поволжья. Крепость была коренным образом реконструирована псковскими мастерами, на местах разрушенных мечетей были выстроены церкви.
Коренная реконструкция крепости на спланированном холме с видоизмененным ландшафтом началась в первой половине XVIII в. в связи с основанием огромной Казанской губернии, просуществовавшей с 1708 по 1917г.

И Кремль, от снега  серебристый, поведает в скупых словах,

Как шли  этапом  декабристы и Чернышевский в кандалах.
Кремль - центр столицы ТАССР (1917 - 1992 гг.). После 1917 года многие сооружения Кремля были разрушены или пришли в ветхость. Произошла определенная деградация градостроительного облика Кремля.
С 1929 года начинается археологическое изучение Кремля, с 60-х гг. XX века - работа по научной реставрации сооружений Кремля.
Кремль - центр столицы Республики Татарстан (с 1992 года). В настоящее время Казанский Кремль представляет собой частично отреставрированную средневековую крепость, внутреннее пространство которой имеет регулярную планировку и застройку XVIII - XIX вв. В 1993 году создается историко-архитектурный и художественный музей-заповедник "Казанский Кремль", положивший начало скоординированному и планомерному научному изучению комплекса.

 

Использованы  фрагменты из стихотворения А.Максименко «Чарующей Алсу к 1000-летию Казани»

 

Һәрбер халыкның, илнең, шәһәрнең тарихында күренекле вакыйгалар булла, кайсылары тынычлык  мәгънәсен аңлаталар. Шундый хәл булачак безнең шәһәрнең  тормышында да – 30 августа 2005 елда Казан шәһәре үзенең 1000 еллык бәйрәмен үткәрәчәк.

Казан шәһәренең хакимият башлыгы Камиль Исхаков фотода.

Казан турында хикәяне без аның йөрәгеннән  башлыйбыз- Кремльдан.

Казан Кремленең  тарихы татар халкының җәмгыяте, мәдәният, иҗтимагый  һәм игътисад шартлары белән бәйләнгән.

Шәһәр булуга кадәр чара.

Хәзерге Кремльның калкулык  территориясында, археологларның әйтүе буенча, иң электән торганнар. Биредә мезолит чорының  тору эзе ачыклана    (4-5 гасырларда безнең вакытка кадәр), элекке тимер (7-6 гасырлар  безнең вакытка кадәр - ананьин мәдәнияте), башлангыч урта гасыр (4- 5 гасырлар  безнең эрага кадәр- азелин мәдәнияте).

Казан – болгар шәһәре (11-13 гасырларның беренче яртысы).

Хәзерге Кремльның калкулыгында 10-11 гасырларда сәүдә урыны  барлыкка килә. 12 нче гасырда  таштан крепость салалар, шәһәр Идел Болгарның  төньяк чигендә форпост кебек үсеп китә (аның эше: хакимият, хәрби, сәүдә).

Казан крепосте – Казан князлеге үзәге (13-15 гасырның  беренче яртысында). Крепость Казан – таштан. 14 нче гасырның беренче яртысына кадәр  шәһәр форпост кебек Болгарның төньяк чигендә үсә, ул Болгар князлеге - мөселманнар башкаласы (аның эше: хәрби, сәүдә һәм хакимият).

Казан крепосте - Казан ханлыгының үзәге. (1438- 1552 нче елларда). 15 нче гасырның уртасында Казан ханлыгы Алтын Урда ханнарының  идарәсендә мөстәкыйль дәүләт була. 16 нчы гасырга кадәр Казан шәһәре күренеше буенча тыгыз агачтан – таштан ясалган крепостька әйләнә. (Хан бинасы), Тазик аеруы тота. (Эшләве: хакимият, хәрби һәм сәүдә).

Кремль - Казан ханлыгының үзәге. (Казан дәүләте, 1552- 1708 елларда) 1552 нче елдан башлап Казан Идел буе христианнарының башкаласы кебек үсә. Крепостьны  Псковтан килгән эшчеләр салалар, ватылган мәчетләр урнысына чиркәүләр төзиләр.

Кремль – Казан губерниясенең үзәге (1708-1917 нче елга кадәр). Билгеләнгән калкулыкта ландшафтын үзгәртеп 18 нче гасырның беренче яртысында төп үзгәртелгән төзелеш белән крепостьны сала башлыйлар, шулай итеп зур Казан губерниясе салына башлый.

Кремль - Татарстан башкаласының үзәге. (1917-1992 нче елларда).

1917 нче елдан соң Кремльның бик күп биналары тар - мар ителделәр һәм искерделәр. Кремльның сыйфаты  бик каты үзгәрде. 1929 нчы елдан археологлар Кремльны өйрәнә башлыйлар, ә 20 нче гасырда 60 нчы еллардан башлап- фән эшләре буенча Кремльның биналарын яңадан төзәтәләр.

1992 нче елдан Кремль – Татарстан Республикасы башкаласының үзәге.

Хәзерге вакытта Казан Кремле- урта гасырдагы булган крепостьне күрсәтә , эчке биналар яңадан эшләнгән һәм 18 – 19 гасырдагы биналарга охшый. 1993 нче елда тарихи- хакимият һәм сәнгатьле музей – тыюлык «Казан Кремле» барлыкка килә. Бу эш барлык комплексны фәннәр буенча  өйрәнүгә юл куя.

А.Акмаева тәрҗемәсе